Świat wartości jako trzecie środowisko istenia człowieka

Rozważania na temat wartości rozpoczynamy od przypomnienia wypowiedzi znakomitego socjologa, aby – w taki to sposób – poniekąd uzasadnić nasze racje do zajmowania się wartościami. Otóż Florian Znaniecki w jednej ze swoich prac pt. „Społeczne role uczonych” zamieścił fragment poświęcony refleksji nad tym, czy socjologowie powinni zajmować się problematyką wartości. Doszedł do następujących wniosków, że „... każdy przedstawiciel socjologii stosowanej, a być może także każdej innej nauki stosowanej, pragnący przyczynić się, choćby w niewielkim stopniu, do ukształtowania się przyszłej ludzkości, winien umieć myśleć systematycznie jak filozofowie wartości i znać najważniejsze z rozwiniętych przez nich ideałów, by służyły mu za wskazówkę przy dokonywaniu wyborów przyszłych celów”. Socjologów-teoretyków Znaniecki jest skłonny zwolnić od tej powinności, chociaż zalecając im dbałość o to, aby mieli „wolność prowadzenia badań indukcyjnych i dochodzenia do uogólnień teoretycznych”, wskazuje konieczność pielęgnowania tej wartości, jaką jest wolność do prezentowania poglądów naukowych i wyników własnych dociekań. Tym samym zwraca uwagę na to, że – nawet w sferze zainteresowań teoretycznych – nie należy unikać problemu wartości. Jeżeli teoria jakiejkolwiek nauki ma bowiem służyć ludziom, to musi być przecież wartościująco zorientowana, czyli ukierunkowana na te wartości, które są ludziom szczególnie drogie i z którymi łączą oni swoje nadzieje dotyczące najważniejszych dla nich spraw związanych z ich istnieniem oraz rozwojem zarówno osobniczym, jak i gatunkowym. Spis treści 1. Wprowadzenie w podjętą problematykę 2. Metodologiczne problemy wynikające z rozważań wokół wartości 2.1. Poszukiwania odpowiedzi na pytanie: co to jest wartość? 2.2. Świat wartości – jako trzecie środowisko gatunku Homo sapiens 2.3. Typologia wartości 3. Funkcje spełniane przez wartości w systemie społecznym 3.1. Określenie systemu społecznego 3.2. Rola wartości w systemie społecznym 3.3. Krótkie wnioski porządkujące dotychczasowe rozważania 4. Wpływ wartości na myślenie, postawy i zachowania ludzi 4.1. Rozważania wstępne 4.2. Proces internalizacji wartości i jego wpływ na myślenie, postawy i zachowania ludzi 4.3. Etapy oddziaływania wartości na myślenie, postawy i zachowania ludzi 4.4. Wartości a motywacje 4.5. Motywacje a potrzeby 4.6. Społeczne uwarunkowania motywacji ludzi 5. Praca ludzka jako wartość 5.1. Określenie przedmiotu rozważań 5.2. Rozwój poglądów na wartość pracy ludzkiej 5.3. Pozytywne i negatywne konsekwencje pracy człowieka 6. Prawda jako wartość 7. Pokój jako wartość 8. Pieniądz jako wartość 8.1. Uwagi wstępne 8.2. Właściwości i funkcje pieniądza w życiu społeczno-gospodarczym 8.3. Postawy wobec pieniądza i ich wpływ na zachowania ludzi 9. Autorytet i prestiż jako wartość 9.1. Dlaczego ludzie chcą mieć autorytet i cieszyć się prestiżem? 9.2. Uwarunkowania autorytetu i prestiżu oraz ich rodzaje 9.3. Funkcje spełniane przez autorytet oraz prestiż 9.4. O osobliwościach takich wartości, jakimi są autorytet i prestiż 10. Czy nauka jest wartością? 11. Fachowość jako wartość 11.1. Wprowadzenie w problematykę rozważań 11.2. Czy w polskim społeczeństwie fachowość jest postrzegana jako wartość? 11.3. Uwagi końcowe 12. Tolerancja jako wartość 13. Wolność jako wartość 14. Godność ludzka jako wartość 14.1. Refleksje wokół godności człowieka 14.2. Problem godności człowieka w naszych czasach 14.3. Rynek pracy a godność człowieka 15. Czy normalność jest wartością? 16. Przyjaźń jako wartość