Podmiotowość w pracy socjalno-wychowawczej z rodziną Studium fenomenograficzne doświadczeń asystentów rodziny

Niniejsza książka, wpisując się w nowe myślenie o wspieraniu rodziny i pomaganiu jej, odsłania obszary rozumienia podmiotowości istotne dla kształtowania się asystentury rodziny w pracy socjalno-wychowawczej, która z perspektywy pedagogiki społecznej jest ujmowana jako aktywność pomocowa oraz wspierająca rozwój jednostki, grupy, społeczności i której towarzyszy ulepszanie i przekształcanie środowiska. Nieinstrumentalne traktowanie rodzin oraz postrzeganie ich jako podmiotów działania społeczno-wychowawczego to cechy charakteryzujące to podejście. Takie rozumienie procesu pomagania i wspierania bliskie jest też asystenturze rodziny w jej pierwotnych założeniach...

Praca składa się z sześciu rozdziałów podzielonych na dwie części: teoretyczną i badawczą. Część teoretyczna obejmuje trzy rozdziały. Pierwszy odsłania wielość rozumienia kategorii podmiotowości w koncepcjach filozoficznych, socjologicznych, psychologicznych i pedagogicznych. Przegląd ten nie stanowi pełnego oglądu literatury ukazującej kategorię podmiotowości, ale raczej odwołuje się do tych ujęć, które inspirować mogą pracę socjalno-wychowawczą z rodziną. Wśród tych koncepcji szczególne znaczenie nadaję ujęciom psychopedagogicznym: dwupodmiotowości, niedyrektywnemu podejściu w psychologii humanistycznej, a także rozumieniu podmiotowości w pedagogice niedyrektywnej, emancypacyjnej oraz społecznej. Rozdział drugi ukazuje szeroki kontekst powstawania modelu wspierania rodziny i asystentury rodziny w Polsce. Ponadto argumentuję w nim umiejscowienie asystentury rodziny w pracy socjalno-wychowawczej, wskazując na liczne odwołania do podmiotowego wymiaru pracy z dzieckiem i rodziną, a także na ograniczenia w wykorzystywaniu tego ujęcia, które pojawiają się w momencie przechodzenia z perspektywy teoretycznej do praktycznej. W tej części książki dokonuję również przeglądu dotychczasowych badań nad asystenturą rodziny. W trzecim rozdziale skupiam się przede wszystkim na ukazaniu znaczenia, jakie przypisuje się podmiotowości w konstruktywistycznym oglądzie rzeczywistości pomocowej. Odwołuję się do myśli konstruktywistycznej zarówno jako do narzędzia rozumienia tego, co się dzieje podczas procesu pomagania, jak i inspiracji dla praktyki, dzięki której można organizować proces pomagania. Analizie poddaję m.in. takie koncepcje jak teoria cybernetyki drugiego rzędu Heinza von Foerstera, teoria systemów społecznych Niklasa Luhmanna, a także podejścia odwołujące się do konstruktywizmu: konstruktywną pracę socjalną Nigela Partona oraz Patricka O’Byrne’a, pracę socjalną opartą na zasobach, podejście skoncentrowane na rozwiązaniach oraz modele pracy z rodziną sięgające do jej zasobów.