Performatywy

„Performatywy Joanny Orskiej to książka zdolna dokonać przełomu w polskich badaniach literackich. Wbrew dość rozpowszechnionemu już przekonaniu o braku specyficznego i niezależnego pola tych badań autorka dowodzi możliwości nowego określenia autonomii utworu literackiego i odrębności zadań poznawczych literaturoznawstwa. Lektury awangardowych i neoawangardowych wierszy konstruktywistycznych pozwalają jej na pokazanie, że teksty te stanowią konglomeraty słów, intonacji, rytmów, figur retorycznych, w użyciu których doświadczenie twórcze pozostaje nieodłączne od sfery słownej substancji. Za pomocą terminu »pojęcia wspólne« Deleuze'a autorka rozpoznaje skutki poetyckiego działania widzianego jako notacja, zapis czekający na czytelnicze wykonanie włączające w ruch wielorakie elementy konstytuujące utwór, w tym także wiedzę-praktykę oraz emocję-praktykę”. Z recenzji prof. dr. hab. Tomasza Mizerkiewicza „Monografia Joanny Orskiej to propozycja przepisania jednego z rozdziałów historii polskiej poezji awangardowej – bardzo oryginalna, niezwykle interesująca i ustanawiająca dla niej nowe parametry badawcze. Książka przynosi bowiem inne usytuowanie poezji awangardystów (Juliana Przybosia, Tadeusza Peipera i Adama Ważyka), późnych awangardystów (Tymoteusza Karpowicza, Andrzeja Falkiewicza i Krystyny Miłobędzkiej) oraz ich (dys)kontynuatorów (Marcina Sendeckiego) – wobec dotychczasowych interpretacji poezji eksperymentującej z wierszem/formą o pochodzeniu awangardowym. Badaczka odnosi się przede wszystkim do kontekstów filozoficznych i historycznoliterackich, by w ich otoczeniu skomponować własną narrację o polskim poetyckim konstruktywizmie”. Z recenzji dr hab. Anny Kałuży Spinozjanista Deleuze (…) nie ma problemu z bezźródłowością grającej ze sobą przestrzeni, odpowiadającej w swoich regułach premodernistycznej koncepcji bytu; nie rozróżnia między tym, co duchowe, i tym, co cielesne, a raczej ustanawia jedną płaszczyznę praktycznej immanencji, która może stawać się wszystkim, tak społeczeństwem, jednostkowo rozumianym ciałem, jak i obrazem. Oczywiście moja książka w żaden sposób nie składa się z filozoficznych twierdzeń na temat bytu; nie ośmieliłabym się także stawiać jakichkolwiek tez na temat rzeczywistości społecznej. Próbuję tutaj powiedzieć coś innego. Poetyckie figury, rytmy, metry, które po Deleuzjańsku komponują społeczny świat, są stare – jak farby, nuty, linie, synkopy i kolory. Stare są również strategie twórcze, tendencje i emocje, które cały czas ze sobą przenoszą, co nie oznacza możliwości niezliczonych, zindywidualizowanych, zasadniczo nowych kompozycji. Dzieła sztuki jako konstrukty społecznej praktyki i twórczej jaźni zawierają w sobie także praktyczną wiedzę, doświadczenie artystyczne, które być może nie zostało dotknięte przez stojący u podstaw nowoczesności epistemologiczny rozdział na dyskurs i doświadczenie czy na podmiot i świat. Może po prostu pisząc i czytając – nie jesteśmy sobie samym zasadniczo obcy. Joanna Orska – dr hab., krytyczka, literaturoznawczyni. Pracuje w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego na stanowisku profesor nadzwyczajnej (Zakład Literatury Polskiej po 1918 roku). Autorka książek Przełom awangardowy w dwudziestowiecznym modernizmie w Polsce (2004), Liryczne narracje. Nowe tendencje w poezji polskiej 1989–2006 (2006), Republika poetów. Poetyckość i polityczność w krytycznej praktyce (2013). Ostatnio pracowała nad projektem grantowym związanym z wypowiedziami programowymi awangardystów. Jest współredaktorką książek opracowanych w ramach tego projektu (Nauka chodzenia. Teksty programowe późnej awangardy, t. 1–2, 2018 i 2019). Swoje recenzje i szkice krytyczne publikowała w wielu czasopismach społeczno-kulturalnych i naukowych (m.in. „Teksty Drugie”, „FA-art”, „Wielogłos”, „Odra”). Mieszka we Wrocławiu.