Percepcja lęku przed śmiercią w kontekście Tanatopedagogicznej Relacyjnej Terapii Zastępczej

Punktem wyjścia prezentowanych w książce badań nad percepcją lęku przed śmiercią wśród 791 osób zarówno z tak zwanych zawodów pomocowych, jak i kierunków studiów przygotowujących do tych zawodów, realizowanych w Czechach, Polsce, Ukrainie i we Włoszech, były trzy kwestie. Pierwsza z nich to autorskie rozumienie samej tanatopedagogiki jako „nauki o wychowaniu ze świadomością śmiertelności, wpisaną w naturę bytu ludzkiego, opartą na fundamentalnej zasadzie poszanowania godności i wolności każdej istoty ludzkiej oraz nienaruszalności i apriorycznej wartości życia ludzkiego” (Binnebesel, 2013, s. 251). Druga kwestia to także autorskie ujęcie kwestii lęku tanatycznego, które zostało zaprezentowane w kontekście doświadczania Penthosu. Sama prezentowana tematyka lęku jest między innymi związana z rozważaniami Tillicha, Frankla, Kierkegaarda oraz Kępińskiego. Przytoczone w pracy argumenty zawsze mogą spotkać się z kontrargumentami, które z kolei napotkają kolejne. Naprzeciw rozważaniom Frankla można postawić analizy Sartre’a, na argumenty Tillicha można przytoczyć kontrargumenty Nietzschego, Wojtyle-Janowi Pawłowi II można przeciwstawić Marksa, w kontrze Chudemu można zaprezentować poglądy Spinozy, a Saint-Exupéry’emu Camusa. W wielu miejscach istota argumentów wynika właśnie bardziej z istoty spotkania i swoistej wiary, z konkretnych historii i przekazów, ze słów mówiących o lęku, bólu, o samotności i niepewności. Wydaje się, że istota owego przekazu to próba spotkania z tymi ludźmi w pryzmacie zrozumienia i pomocy. Kwestia trzecia to rozumienie Tanatopedagogicznej Relacyjnej Terapii Zastępczej (TRTZ) ujmującej swoje działania we wzajemnych relacjach pomiędzy trzema środowiskami wychowawczymi (pierwotnym, wtórnym i zintegrowanym) oraz generowanymi przez nie specyficznymi celami wychowawczymi (Binnebesel, 2002b, s. 366–367). Przyjmując powyższe podstawy szeroko prezentowane w tekście opracowania, podjęto badania na autorskim kwestionariuszu diagnostyczno-terapeutycznym CCJ. Geneza samego narzędzia badawczego jest związana z praktyką terapeutyczną autora w pracy z dziećmi terminalnie chorymi i ich rodzinami oraz dziećmi doświadczającymi żałoby. Wyniki badań zostały ujęte w trzech kategoriach pojęciowych związanych z dynamiką narzędzia badawczego. Tak więc zaprezentowano wskazania doświadczanych przez respondentów lęków, następnie zaprezentowano wskazywane przez badanych przyczyny i możliwości oraz sposoby radzenia sobie z nimi. Analiza statystyczna oparta na analizie procentowej, teście ?2 oraz analizie jakościowej zebranego materiału ukazała z jednej strony uniwersalność poszczególnych wskazań związanych z doświadczaniem lęku tanatycznego, jego przyczynami i sposobami radzenia sobie. Z drugiej zaś strony zostały ukazane różnice wynikające zarówno z przynależności państwowej (kulturowe), wyznania, religijności, jak i płci czy wieku. Wyniki badań potwierdziły przyjętą w założeniach teorię o swoistym rozumieniu lęku tanatycznego jako elementu związanego z percepcją rzeczywistości, kultury i wychowania.