Okupacyjna codzienność

Zdeponowany w Bibliotece Narodowej w Warszawie maszynopis Adama Chętnika, zatytułowany Pod niemiecko-hitlerowskim obuchem, stanowi interesującą dokumentację życia codziennego lat okupacji. Adam Chętnik (1885–1967; prekursor badań nad Kurpiowszczyzną, znany muzealnik, regionalista, w międzywojniu poseł na Sejm RP, w okresie okupacji – ukrywając się pod nazwiskiem Antoni Chojnowski – systematycznie odnotowywał i porządkował różne aspekty ówczesnej rzeczywistości. Jego świadectwo, które można rozpatrywać w szeroko pojętej kategorii „dokumentu osobistego”, nie ma charakteru autobiograficznego, konstruowane jest w zamyśle jako opracowanie historyczne, intencjonalnie adresowane do przyszłego badacza tamtego okresu. Niekwestionowane walory poznawcze mają zawarte w nim – cechujące się dużym stopniem szczegółowości – spostrzeżenia dotyczące życia codziennego, obyczajów, folkloru, okupacyjnego humoru, charakterystycznych zachowań i postaw, a także traumatycznych doświadczeń terroru i trudnych interpretacyjnie kwestii związanych z odniesieniem się społeczności polskiej do Szoah i w ogóle losu narodu żydowskiego. Dokumentacja Chętnika, nie będąc klasycznym tekstem wspomnieniowym, lecz szeroko pojętym źródłem narracyjnym, nie tylko umożliwia poszerzenie historycznego poznania okupacji, jest też ważnym świadectwem osobowości, temperamentu i poglądów jej autora, które można interpretować szerzej, jako w pewnym stopniu reprezentatywne dla dużej części ówczesnego społeczeństwa polskiego.