O śląskiej ojczyźnie polszczyźnie

Kiedy w jednym z internetowych komentarzy związanych z ostatnim meczem w reprezentacji Polski naszego znakomitego bramkarza Artura Boruca przeczytałem, że czasem „zdarzało mu się puścić farfocla”, nie mogłem natychmiast nie uświadomić sobie, że ja – stary piłkarz i kibic – od dzieciństwa używam słowa farfocel, farfocle w zupełnie innym znaczeniu. Ponieważ od zawsze nie lubiłem zup z pływającymi w nich w nadmiarze jarzynami (do dziś nie jadam dlatego barszczu ukraińskiego!), krzywiąc się, nazywałem te warzywne dodatki albo paparuchami, albo właśnie farfoclami. Tych pierwszych nie ma w tradycyjnych, papierowych (jak się potocznie mówi) słownikach, leksykony elektroniczne natomiast przypisują paparuchowi znaczenia: „osoba niestarannie wykonująca swoje obowiązki; partacz, niezguła”, pejoratywnie „paparazzo” (na pewno przez skojarzenia brzmieniowe; paparazzo, w l.mn. paparazzi – przypomnijmy – to popularna nazwa fotoreporterów działających zwykle na własna rękę, specjalizujących się w wykonywaniu zdjęć znanych osób; słowo wywodzi się z filmu Federico Felliniego z roku 1960 Słodkie życie, w którym jedną z postaci jest natarczywy fotograf o imieniu Paparazzo, grany przez Waltera Santesso). Słownik slangu definiuje paparucha jako „darmozjada” i jako „Cygana”... (fragment) Spis treści Wstęp Dydaktyczne walory śląskich gwar Ksiądz Emil Szramek o dialekcie śląskim Stanisław Rospond Florian Śmieja Daniela Kadłubca śląszczyzna cieszyńska Cliwota w czas powieruchy Frazeologizmy gwar śląskich Kożdy majster mo wihajster O gwarowych wierszach dla dzieci Wiktora Bugli O książce Pawła Prandziocha z Lisowa Pszczyńskie perły słowa polskiego W dolinie Stobrawy W Popielowie i w Starych Siołkowicach Wele gwarowej hołdy Wiktora Bugli Wielkopolsko-śląskie powinowactwa językowe Ale hica! Barborka — Gody — Dzieciątko — betlejka Dęga, podwiel i ostuda Drapko, gibko, wartko Farfocle Flama domowej fajerki Goście z Żyrowej Hajmat to świat! I zbyte, Zbychu! Wonio — w śląskich gwarach i w staropolszczyźnie Jo — śląski pieron „Leciała do siedloka na robota” Leluja Luft, lufcik, luftnąć się „Miesionczek cesty porozświycoł” My są tukej! Nudelkula i kartofelzupa Od błechy do warzy Piejoki i kokoty Pragliwo baba Przedsia Roznazywać się Rozprowiać — łozprowiać Sfanzolony wzrok Siupy — siupnąć — sipieć — sipa Smol to! Soronie, przychlibki i asiki Spozierająca szwarna dziołcha Stoć, śmioć się — czytać, pisać Ty giździe! Tyn isty Udrzistany Wonio — w śląskich gwarach i w staropolszczyźnie Wy podciepy! Za bajtla Zolyty i umizgliwe seplenienie „Zwożą stromy z Baraniej” Płonki, wieprzki i świętojanki „Dziecka, niy reptejcie!” „Wyzgiernie błyskoł” Gustlik i Zeflik w drodze do Chechła O Nankerze, Piekarach, Kamieniu i Dąbrowce W linii ojca — Ślązak! Kadłubek ze skworcym na trześni Kubiczek, Waniczek, Stasiczek, Jasiczek „Miasto rodzinne, miasto gwarkow...” „Chareu” — pierwszy zapis Chorzowa Nysianie i kalecianie „Już wysechł Stok Wrzący” W Koszęcinie i w jego okolicach O Bytomiu, Miechowicach i Łagiewnikach O Brynowie i innych dzielnicach Katowic Od Ochodźca do Ochojca Panewniki Z Chełmu Śląskiego i z Wirku Od Dbry i Zadbrza do Brdy i Zabrza O Pyskowicach i Prochowicach Gidle Do Siewierza — do Siewiora Siemonia, Siemianowice, Siemowit Opole i Opolszczyzna Ozimek i Mała Panew Sławięcice, Ujazd, Kędzierzyn, Koźle, Kłodnica Dolnośląskie zdroje i uzdrowiska Wleń i cząstka -vel- W Strzegomiu W Lubinie, w Ciaśnie i na Miechowicach W Gryfowie, w Mirsku, w Świebodzicach i w Wałbrzychu Szczepanow i Stefanow Szczedrzykowice — Szczodre, Jezierzany — Jeziorany Do Żarowa przez Osiek W Kątach Wrocławskich