Narodziny pozytywizmu polskiego 1831-1864

Program pracy organicznej, stanowiąc początkowo integralną część systemu filozofii narodowej, modyfikował niektóre z jej pojęć w pozytywistycznym duchu. Stopniowo w świadomości polskiego społeczeństwa budziło się przekonanie o nieprzydatności metafizycznych tez dla uzasadnienia słuszności programu. Odgrywał więc program rolę jakby fermentu, rozsadzającego od środka romantyczny światopogląd. (...) Rozpoczynała się walka z metafizyką, a na jej tle powstawały nowe poglądy, które działanie człowieka na ziemi traktowały jako główny cel jego istnienia, jego właściwe zadanie, a w pracy produkcyjnej widziały główny czynnik cywilizacyjnego rozwoju. Narodziny pozytywizmu polskiego 1831–1864 to pierwsza książka filozoficzna Barbary Skargi, napisana jako doktorat, obroniona w 1961 r., a opublikowana trzy lata później. Autorka bada w niej zjawisko prepozytywizmu – „pozytywizmu przed pozytywizmem”. Skupia się na ideach empiryzmu i pracy organicznej, na stosunku prepozytywistów do nauki, pracy i przemian społecznych. Skarga pokazuje ciągłość tradycji oświeceniowo-pozytywistycznej, jej nieprzerwane trwanie także w okresie, w którym tradycja ta zeszła na drugi plan względem dominującej filozofii romantycznej i narodowej. Barbara Skarga (ur. 1919, zm. 2009), wybitna filozofka i historyczka idei, przez kilka dziesięcioleci związana z Instytutem Filozofii i Socjologii PAN. Badaczka filozofii pozytywistycznej, dwudziestowiecznej filozofii francuskiej, szczególnie zainteresowana problematyką metafizyczną i etyczną. Wychowawczyni kilku pokoleń filozofów w Polsce. Odznaczona Orderem Orła Białego. Główne prace: Kłopoty intelektu. Między Comte’em a Bergsonem (1975), Granice historyczności (1989), Tożsamość i różnica. Eseje metafizyczne (1997).