Mafia rosyjska

Obiektem zainteresowań autora jest poziom mikro – rola i funkcjonowanie mafii rosyjskiej w środowisku drobnej i średniej przedsiębiorczości. W tym względzie jest to praca oryginalna i niezwykle potrzebna do zrozumienia przekształceń, jakie dokonały się w Rosji po upadku komunizmu. Autor prowadził swoje badania terenowe w mieście Perm położonym na zamożnym Uralu. Perm jest miastem przemysłowym, gdzie przejście do gospodarki rynkowej dokonało się stosunkowo szybko. Jest to miasto o wysokim poziomie przestępczości, w tym przestępczości zorganizowanej. Następnym warunkiem pojawienia się w Permie zjawiska podobnego do mafii sycylijskiej jest dobrze rozwinięta podkultura świata przestępczego. Podkultura ta obejmowała specyficzny dla tego środowiska język, normy zachowania, sposób ubierania się, rytuały inicjacji, hierarchię i ścisłą, bezwzględnie egzekwowaną dyscyplinę. Varese analizuje stosunki między mafijnymi grupami, a także konkurencję ze strony innych grup na rynku usług ochroniarskich, przede wszystkim Czeczenów i Kozaków, a także relacjami między mafią a przedstawicielami aparatu państwa. Książka dobrze ilustruje skalę przemocy jako narzędzia ekonomicznego w rosyjskiej gospodarce. Odnosi się wrażenie, że rynek „ochrony” jest podzielony na segmenty: mafia specjalizuje się w dostarczaniu „ochrony” małym i średnim firmom, gdy duży biznes oraz przedsiębiorstwa prowadzone przez osoby rekrutujące się z kręgów władzy chronione są przez firmy działające na styku oficjalnych instytucji państwa i sektora prywatnego. Pokazuje to w sposób wyrazisty specyfikę państwa rosyjskiego, którego instytucje opanowane są przez wąską, uprzywilejowaną grupę „swoich”, pasożytującą na większości społeczeństwa. Uderza zwłaszcza powszechność odczucia wśród drobnych przedsiębiorców, że zagrożenie ze strony zorganizowanej przestępczości sensu stricte jest mniejsze niż ze strony różnych instytucji państwowych. Książkę Varese cechuje rzetelność metodologiczna oraz wiedza teoretyczna. Zawiera ogromnie dużo mało znanych informacji na temat życia społeczeństwa rosyjskiego z perspektywy, o której wiemy niewiele.