Janko Muzykant z oprac. GREG

Jej akcja toczy się w XIX wieku, a głównym bohaterem chorowity chłopiec Janko. Spośród innych wiejskich dzieci wyróżnia go talent muzyczny. Zafascynowany dźwiękiem skrzypiec, zakrada się do dworu, by ich dotknąć. Zostaje oskarżony o próbę kradzieży i skazany na karę chłosty. Przed pobiciem próbuje go ratować matka. Niestety, bezskutecznie. Chłopiec umiera, z powodu zbyt surowej kary.Głównym przesłaniem Sienkiewicza w tym utworze, jest ograniczanie możliwości kształcenia uzdolnionych dzieci, ze względu na ich pochodzenie. Wskazuje na to rozmowa pary (właścicieli dworku do którego zakradł się Janko), która wróciwszy z podróży do Włoch rozmawia na temat marnujących się talentów na wsi. Główne przesłanie autora miało być zgodne z hasłem pracy u podstaw - jednego z ważniejszych nurtów polskiego pozytywizmu.