Europa sięga nad Bałtyk

Wydarzenia drugiej i trzeciej dekady XII stulecia przesądziły o trwałym poszerzeniu kręgu średniowiecznej cywilizacji europejskiej o Pomorze. Wówczas jego zachodnią rubież wyznaczały ziemie nad dolną Odrą, a wschodnią – obszary nad dolną Wisłą. W efekcie podbojów Bolesława Krzywoustego tamtejsze społeczności zdecydowały się nie tylko na uznanie polskiej zwierzchności, lecz także na akcesję do kręgu chrześcijaństwa. Grunt pod ten przełom był już w znacznym stopniu przygotowany ze względu na aspiracje tamtejszych elit do uczestnictwa w politycznym kręgu sąsiednich chrześcijańskich monarchii. Ostatecznie misje św. Ottona z Bambergu w latach 20. XII w. doprowadziły do konwersji najważniejszych ośrodków Pomorza Zachodniego i powstania tam sieci kościołów, które stały się podstawą diecezji pomorskiej z siedzibą w Wolinie utworzonej w 1140 r. W tym czasie również wschodnią część Pomorza objęto ramami organizacji kościelnej, a ściśle wchodzącej w skład metropolii gnieźnieńskiej diecezji kujawskiej z siedzibą we Włocławku. Na przestrzeni XII stulecia chrystianizacja nastąpiła tu przynajmniej na poziomie elit, idąc w parze z włączeniem tego obszaru w struktury polskiej państwowości. W takiej postaci ziszczały się plany ekspansji Piastów nad Bałtyk, podejmowane już od czasów założyciela dynastii, Mieszka I. (fragment Wprowadzenia)